#Fr.11a/2020-10-31

Akkerwoude Damwoude C.Z. Dokkumer Walden en Omstreken 1899 - 1969

*  Knipsels directeuren nog niet geplaatst

De Veemarkt

 Zuivelfabriek Akkerwoude                                                           Bron:   via www damwoudetoen..........

De Veemarkt

Leeuwarder Courant 2 april 1983

Geen melk maar vlees in fabriek Akkerwoude

(Van één onzer redacteuren)

Moeilijkheden waren er genoeg, toen op woensdag achttien juli 1900 voor de eerste keer de melkwagens het terrein van de coöperatieve zuivelfabriek „Dokkumer Walden en omstreken" in Akkerwoude opreden. Het was bijvoorbeeld moeilijk om geschoold personeel te krijgen. De meeste krachten kwamen zo uit het boerenbedrijf en hadden geen enkele notie van het werk in de fabriek. Het verhaal wil dat een pas aangenomen arbeider van plan was om maar op pantoffels te komen, omdat hij dacht wel vlug te moeten lopen in de fabriek. Hij ondervond al gauw dat alle vloeren al even nat waren.

VERVOLG TEKST

Het initiatief voor een coöperatieve zuivelfabriek in Akkerwoude kwam van dokter Van der Sluis uit Murmerwoude en „meester" Woudstra, hoofd van de school in Broek. In de vragenbus van de Friese Maatschappij van Landbouw kwam hun vraag terecht of de stiching van een coöperatie voor deze streek niet wenselijk zou zijn. Het idee oogstte bijval en vanaf dat moment werd er hard gewerkt aan een eigen zuivelfabriek.

Op 25 november 1899 plaatsten 67 veehouders hun handtekening onder de oprichtingsakte van „Dokkumer Walden e.o.". Daarmee was de eerste stap gezet, maar al gauw bleek dat er meer moeilijkheden uit de weg moesten worden geruimd dan werd gedacht. Sommigen wilden na verloop van tijd maar van de plannen afzien. De bouw van de fabriek werd echter wel doorgezet.

De coöperatie in Akkerwoude groeide daarna gestadig. Steeds meer boeren zagen het belang van een gemeenschappelijke melkverwerking en schaarden zich achter de 67 pioniers. Vijftig jaar na de oprichting van „Dokkumer Walden e.o." bedroeg het aantal leden bijvoorbeeld al 269. Zij hebben al die jaren samen de schouders gezet onder hun eigen zuivelbolwerk.

Het economisch centrum van Akkerwoude hield op na de fusie met de zuivelindustrie „Noordoostergo" te Dokkum. In mei 1969 werd dat besluit genomen. De jaarlijkse twaalf miljoen kilogram melk verhuisde naar Betterwird en in september van dat jaar sloot „Dokkumer Walden" definitief de deuren. Lang hadden de leden trouwens tegen de sluiting aangehikt. In augustus 1967 was er al eens een opiniepeiling gehouden en daaruit bleek dat bijna de helft voor opheffing was. In januari 1969 was die situatie nog precies zo. Er waren echter ook vele boeren die de zelfstandigheid van hun fabriek wilden bewaren. Bovendien verkoos een ander deel liever fusie dan opheffing. Een paar maanden later schaarde een grote meerderheid zich achter de plannen voor fusie.

Daarna heeft zich in de voormalige zuivelfabriek een exportslachterij gevestigd. Direct na de sluiting kocht de nu 68-jarige Germ Dijkstra het complex. Zijn bedrijf in het toenmalige Murmerwoude werd te klein. Met het fabriekscomplex te Akkerwoude kreeg hij alle ruimte. Eerst volgde echter een grondige verbouwing. De voormalige zuivelfabriek werd flink overhoop gehaald. Muren werden uitgebroken en vele ruimten moesten worden betegeld om aan de hoogste eisen te kunnen voldoen. Een jaar lang is men daar mee bezig geweest, voordat de verhuizing kon plaatsvinden.

Gemiddeld tien personen hebben werk in de slachterij van Dijkstra. Jaarlijks worden ruim vijfduizend koeien naar binnen geleid om geslacht te worden. Via een andere deur wordt het vlees daarna voor het grootste deel naar het buitenland geëxporteerd. Met name de worstfabrieken daar zijn vaste afnemers van Dijkstra.

Overigens heeft het aantal geslachte koeien wel veel hoger gelegen, maar de grotendeels gestagneerde export naar Engeland heeft het bedrijf parten gespeeld, zo verduidelijkt de heer Germ Dijkstra. Hij is nog steeds actief bij de gang van zaken betrokken, maar wordt in de leiding bijgestaan door zijn 38 jarige zoon Sikke. Elke week gaat hij zeker naar de Leeuwarder veemarkt. Dat is een vaste gewoonte sinds hij daar op dertien jarige leeftijd de eerste kalveren kocht.

Dijkstra zorgde dat er in de voormalige zuivelfabriek weer bedrijvigheid kwam. Overigens is nog aardig dat in deze streken niet alleen de coöperatieve zuivelfabriek verdween, maar ook haar vestigingsplaats. Akkerwoude werd van de kaart geveegd, na met de buurdorpen Murmerwoude en Dantumawoude een fusie te zijn aangegaan. De drie dorpen werden samengevoegd tot Damwoude. Een dergelijk verschijnsel moet de boeren van de coöperatie „Dokkumer Walden en omstreken" niet vreemd in de oren hebben geklonken.

Foto onderschrift

De fabriek met het forse kantoor annex aan de directeurswoning, zoals het er uitzag in de twintiger jaren.

Uiterlijk is er in het vooraanzicht van het complex aan de Achterweg weinig veranderd. Alleen de schoorsteen is enkele meters ingekort.

Uit onderstaande ‘controle’ ontdakte ik dat alle - belangrijke - De Veemakt gegevens ook in de Map Concentraties staan.- Zie onderstaande teksten.....

204 Veemarkt 1968-02-10

In Friesland zijn ook niet alle coöperatieve zuivelfabrieken bij de Frico aangesloten. In de Zuidwesthoek zorgen de directeuren voor hun eigen afzet. De argumenten die ze daarvoor hebben, zijn niet sterk. De argumenten voor toetreding zijn ook niet klemmend genoeg. Het is wel mooi dat de Frico er is, want de vrije coöperaties kunnen er voor hun afzet altijd op terugvallen. De toekomst van de Frico is ook niet afhankelijk van de toetreding van nieuwe deelgenoten als bijvoorbeeld Haulerwijk, Akkerwoude, Balk of Gerkesklooster. Die toekomst is in de eerste plaats afhankelijk van het feit of de Frico er in slaagt van kaas een merkprodukt te maken. Hoe meer steun de Frico daarbij ondervindt van de Friese boeren hoe gemakkelijker dit proces zal verlopen.

240-241 Veemarkt 1968-12-14

IN DE FRIESE ZUIVELINDUSTRIE gaat dezelfde wedloop met de tijd en de stijgende arbeidskosten ook voort. De coöperatieve zuivelfabriek in Akkerwoude genoot al enkele jaren van zijn aow, omdat er bijna niets meer af te schrijven was en er niet meer gereserveerd werd voor de toekomst. Bij een hoeveelheid melk van tien, elf miljoen kg had dat ook niet veel zin meer, maar onvermijdelijk komt dan het moment dat de arbeidskosten beginnen op te lopen, omdat verdere mechanisatie van het werk achterwege blijft. De boeren merken dat tenslotte aan hun melkprijs, die bij alle fabrieken juist datgene Is, wat er na aftrek van alle kosten overblijft. Bij een grondige

vernieuwing van de fabriek komt men met apparatuur te zitten, die tweemaal zoveel kan verwerken dan er melk beschikbaar is, hetgeen betekent dat die apparatuur te duur is.

Het fabrieksbestuur van Akkerwoude komt nu met het voorstel om de fabriek op te heffen. De bestuursleden hebben kennis genomen, van hetgeen de zes omliggende coöperatieve fabrieken te bieden hebben. Een van de leden had al een mooi plan, alle omliggende fabrieken moesten maar wat van de tien miljoen hebben en Rinsumageest het meeste, want die had het het hardste nodig als zijnde de kleinste fabriek op de vaste wal. Toen een collega zei, dat de desbetreffende Akkerwoudster boeren dan net zo goed zelf een nieuwe fabriek konden stichten was de aardigheid van

dat overigens sympathieke plan af. .

Het andere uiterste is een strikt economische redenering, waarbij de melk van Akkerwoude zou gaan naar die zuivelcoöperatie, die er over tien jaar nog is en die de melk zonder extra kosten kan verwerken, omdat er reeds een groot verwerkingsapparaat met vele mogelijkheden bestaat.Ongetwijfeld zullen de boeren een gulden middenweg kiezen en zich niets laten voorschrijven van uit Leeuwarden, waar ze ook de ruilverkaveling bedacht hebben, dus gaat de melk naar de fabrieken, waar de fabrieksfluit de hoge C kan halen.

Akkerwoude is na Rinsumageest, Makkinga en Tijnje de fabriek in Friesland met de geringste melkaanvoer bij een zelfstandig draaiende fabriek. Er is nog een achttal fabrieken op de vaste wal in de grootte van tien miljoen kg, waarvan er enkele o.a. dank zij lage afschrijvingen aan de top van de uitbetaling staan, maar waarvan de meeste met de melkprijs achterop dreigen te raken. Overigens is één grote vereniging nog geen garantie voor een hoge melkprijs, hoewel mettertijd wel een voorwaarde.

243 Veemarkt 1969-01-11

HET BESTUURSVOORSTEL om tot opheffing van de coöperatieve zuivelfabriek Akkerwoude over te gaan heeft niet de vereiste tweederde meerderheid in de fabrieksvergadering kunnen halen. Als het bestuur de consequenties trekt uit deze gang van zaken, dan zal een nieuw bestuur met voorstellen moeten komen om een nieuwe directeur te benoemen, waarna dan de voorstellen aan de orde komen om tot een ingrijpende verbouwing van de fabriek over te gaan. Het is de vraag of deze voorstellen dan wel een meerderheid zullen halen, want economisch is het niet verantwoord om opnieuw investeringen in de fabriek te doen, tenzij Akkerwoude door de Frico een zeer specialistische taak krijgt toebedeeld.

De mogelijkheid is bepaald niet uitgesloten dat de tegenstanders van de opheffing en de tegenstanders van de verbouwing elkaar in een wurggreep houden, waardoor in korte tijd een zeer slechte melkprijs in Akkerwoude ontstaat. De melkprijs is er niettegenstaande een zeer lage afschrijving toch al niet zo best. De coöperatieve wereld zou deze gang van zaken maar niet al te veel moeten betreuren, want het afschrikwekkende voorbeeld van Akkerwoude zou mogelijk kunnen dienen om bij de behandeling van de nieuwe wet op de vennootschapsbelasting in de Tweede Kamer nog eens het verschil tussen een coöperatie en een vennootschap aan te duiden. Die nieuwe wet wil de coöperaties gaan belasten in verschillende gevallen alsof het een onderneming was op aandelen.

251 Veemarkt 1969-04-05

[CZ. zuivelfabriek Winschoten (Gr.) heeft de - particuliere-  zuivelfabriek Freia te Veenwouden - 12,5) over genomen]

Verder zou men kunnen redeneren, dat de coöperatie in Winschoten nu een klomp tussen de deur heeft bij de CCF. Voorts zullen de leden van de coöperatie in Akkerwoude wel met meer belangstelling dan wie ook de gebeurtenissen in Veenwouden volgen. Hun fabriek is aan het einde van de baan gekomen en nu doet zich plotseling vlakbij een interessante ontwikkeling voor.

??? Veemarkt 1969-05-17

Akkerwoude volgende week voor beslissing 48 – #Noord-Oostergo

[….]

DE BOEREN VAN AKKERWOUDE krijgen hun kans nog als ze volgende week gaan beslissen over een fusie met de zuivelfabrieken Noord-Oostergo Betterwird/Dokkum-Morra-Lioessens. De zuivelfabriek in Betterwird is indertijd nog al ruim gebouwd en kan meer melk verwerken dan de 25 miljoen, die nu aangevoerd word. De fusie zal ook een test-case worden voor de invloed, die de particuliere fabriek in, Veenwouden (onder de nieuwe leiding van coöperatie Winschoten) op de boeren in de Dokkumer Wolden uitoefent. Directeur H. Postma heeft aangekondigd,  dat hij meer melk in de fabriek zal brengen en bij een fusie pleegt nog wel eens wat melk vrij te komen. in Note Q48 Niets over de deze leden-goedkeuring gevonden. In een knipsel – Akmarijp LC 1983-04-12 – staat dat dit besluit mei 1969 is genomen. September 1969 sloot deze fabriek. (ZHN.)

253 Veemarkt 1969-09-06  datering onjuist moet voorgaande 1969-05-15 zijn

259 veemarkt 1969-09-06

Korte opmerking:  Ontvangen en verwerking Akkerwoude 10 mln. Kg melk

271 Veemarkt 1969-11-22

Akkerwoude staan in de rij om zich aan te sluiten - namen van andere fabrieken

---------------

61 Hoe boeren het Bolwerken  - is ook gebruikt in LC serie

‘ Na aanvankelijke aarzeling ging Akkerwoude (11,5) fuseren met Noord-Oosterga (samenwerking van Dokkum (20) Betterwird en Morra-Lioessens (13) - 1966)’

MAP  Concentratie bevat alle knipsels van De Veemarkt, met enkele extra ‘knipsels over - sluiting’, fusie-vergaderingen.

Naar mijn vermoeden is de LC ‘serie TOEN en NU’ uit 1983 -’85  voor Akkerwoude - en mogelijk ook voor andere plaatsen - een goede samenvatting - het bevat daarbij  een korte aanvulling met wat er later - tot 1983 - met de gebouwen is gebeurt.  

Is de integrale tekst geplaats op deze  ‘speelpagina’ ook een verbetering?

Het voegd niet veel toe is mijn vermoeden, de geinteresserde bezoeken heeft de knipsel al vele jaren kunnen vinden, en dus al gelezen. Dus........zonde van de tijd

Wat wel nuttig kan zijn, is de verwijdering van 90 % van de knipsels. Het plaatsen een korte intro tekst en aangevuld met de resentere bestemming van de panden..... maar dat staat mogelijk in het in 2018 verschenen boek ‘Zuivelfabrieken Friesland’.*

 *Ik heb dit boek zelf niet in mijn bezit - dus weet ik ook niet wat er allemaal in staat..........

LC 1983-04-02

Geen melk maar vlees in fabriek

Moeilijkheden waren er genoeg, toen op woensdag achttien juli 1900 voor de eerste keer de melkwagens het terrein van de coöperatieve zuivelfabriek „Dokkumer Walden en omstreken" in Akkerwoude opreden. Het was bijvoorbeeld moeilijk om geschoold personeel te krijgen. De meeste krachten kwamen zo uit het boerenbedrijf en hadden geen enkele notie van het werk in de fabriek. Het verhaal wil dat een pas aangenomen arbeider van plan was om maar op pantoffels te komen, omdat hij dacht wel vlug te moeten lopen in de fabriek. Hij ondervond al gauw dat alle vloeren al even nat waren.

                                    Vervolg tekst