#04/2020-08-19

Zuivelhistorienederland.nl

Bron: Leeuwarder Courant 1961-09-20

S. DOUNA NEEMT AFSCHEID NA VIJFTIG JAAR ZUIVEL

Eerst krullejongen.

In Oosterzee begint nieuw hoofdstuk in historie Friese zuivelindustrie

Frieslands grootste kaasfabriek komt volgend jaar in bedrijf

(Van onze landbouwredakteur)

Na een loopbaan van vijftig jaar in de Friese zuivel­industrie legt de heer S. Douna vandaag de lei­ding neer van de grootste plaatselijke koöperatieve zui­velkoncentratie in Friesland. Hij treedt na­melijk af als hoofddirekteur van de Novac, een zuivelcoöpera­tie die ruim acht procent van de in Friesland en de Noord­oostpolder koöperatief verwerkte melk ont­vangt. In het afgelopen boekjaar ontving de Novac 74 miljoen kg melk, waarvan 40 miljoen uit de Noordoostpolder, in zijn drie fa­brieken te Oosterzee, Munnikeburen en Blokzijl. Van de plaatselijke zui­velcoöperatie is de No­vac veruit de grootste, dank zij de houding, die de polderboeren hebben aangeno­men inzake de melk­verwerking.

De heer Douna is als vijftienjarige jon­gen in de zuivelfabriek te Bergum be­gonnen aan zijn zuivel­loopbaan. Door zelfstudie en zonder de rijkszuivelschool in Bols­ward doorlopen te hebben, werd hij eerst direkteur in Tijnje en in 1934 kwam hij naar Oosterzee, waar hij een fabriek vond met acht miljoen kilo melk. Vorig jaar ontving de fabriek 27,5 mil­joen kg melk. Op het ogenblik is er een verbouwing in volle gang en deze verbouwing kost ongeveer twee miljoen gulden. Als alles vol­gend jaar klaar is, heeft Oosterzee een verwerkingscapaci­teit van 50 miljoen kg kaasmelk. In de No­vac wordt Oosterzee dan de centrale fabriek, waarin de boter­produktie gekoncentreerd is en waarin een constante kaasproduktie plaats vindt. De fabrieken te Munnikeburen en Blokzijl dienen dan voor de restverwerking van de melk en voor de levering van de melk aan de Condens in Leeuwar­den. Er vindt een zware afschrijving plaats, die in tien jaar de drie fabrieken geheel schulden­vrij maakt. De Novac is dan weer geheel vrij om te doen, wat de stand van de zui­veltechniek dan ver­eist. De heer Dou­na is van mening, dat de huidige situatie van de zuiveltechniek geen grotere con­centratie noodzakelijk maakt dan in de Novac nu is bereikt. In Blokzijl is een nieuwe fabriek ge­bouwd en in Munnikeburen praktisch ook en daar blijft men nog op de traditionele manier kaas ma­ken.

De melkaanvoer is bij de Novac in enkele jaren met sprongen omhoog ge­gaan. Hij werd in 1953 op­gericht met 40 miljoen kg melk. Er was een jaar, dat er tien mil­joen kg melk bij kwam. De fabrie­ken stonden voor grote moeilijkhe­den en er moest zeer snel geinvesteerd worden. Dit ging in het begin ten koste van de melk­prijs en de Novac heeft en­kele moeilijke jaren doorgemaakt. Die perio­de is nu voorbij. De afschrijving bedroeg in de afgelopen twee jaar 350.000 gulden. De No­vac heeft wat de melkprijs betreft, het volledige vertrou­wen van de boeren her­wonnen. Wel heeft men de ge­dachte gehad om voor de Novac-melk één fabriek te bouwen, maar daar is maar van afgestapt. Een van de redenen was de capaciteit van een melkontvaagst. Hoe gemoderniseerd de­ze op het ogenblik ook moge we­zen, men zou bij één fabriek toch twee of drie melkontvangsten moeten hebben. Pas wanneer in de toekomst de melk een­maal per dag of om de andere dag, en dan eventueel met tanks, wordt opge­haald, zou er sprake kunnen zijn van een melkontvangst voor een dergelijke grote fa­briek. De heer Douna meent, dat de No­vac in zijn tegenwoordige staat al enige ervaring kan opdoen met de geconcent­reerde verwerking. Behalve een centrale productie van de boter, is er in Oosterzee ook reeds een centrale ver­werking van de wei tot weibrokken.

De zuivelfabriek in Oosterzee wordt de grootste kaasfabriek van Friesland met een dagcapaciteit van 160.000 kg kaasmelk bij een achturige werkdag, hetgeen een jaarcapaciteit van 50 mil­joen kg melk inhoudt. Slechts enkele fabrieken in Fries­land hebben een ver­werking van meer dan twintig miljoenkg. Melk. In Oosterzee zijn dan ook bijzondere maatregelen. getroffen om het zonder te krijgen. Op het ogenblik is de kaasmakerij stopgezet en vindt de kaas­productie voor de Frico plaats in Mun­nikeburen en Blokzijl. De kaasmakerij in Oosterzee wordt uiteraard gemechani­seerd met vier kaasbakken van elk 8.000 liter capaciteit. Bij deze kaas­mechanisatie komen de voorpersapparaten te ontbreken, omdat Oosterzee gro­te kazen gaat fabriceren, een speciali­satie, die al­leen mogelijk is in Frico­verband. Een gesloten circuit van lo­pende band voert de kaasvaten uit de spoeltunnel langs de draineerbakken, waar de wrongel gesneden uitkomt, naar de in de vloer ge­bouwde persen, vandaar naar de pekelkooien, terug naar de spoeltunnel en draineerbakken.

Pekel kooi

De kaas komt onder de pers vandaan in de pekelkooien. Deze pekelkooien zijn iets nieuws in de Friesche zuivelindustie. De pas geperste kaas komt er in lagen in te liggen op nylonmatten. De hele kooi wordt met een katrol in een pekel­bad gezet. In de pekelkamer bevinden zich twaalf van deze in de vloer verzon­ken baden. Ze zijn twaalf meter lang, twee meter diep en twee meter breed en ze lig­gen vlak naast elkaar, hetgeen ten opzichte van de totnutoe gevolgde methode van pekelen een ruimtebespa­ring oplevert van ongeveer zeventig pro­cent. Deze methode levert ook arbeids­besparing op, omdat de kazen niet twee keer per dag meer gekeerd behoeven te worden. Met de kooi komen de kazen weer uit de pekel. Ze staan dan een dag te drogen en gaan daarna naar het pakhuis.

Het klinkt allemaal wat simpel en als de heer Douna er van vertelt dan lijkt het de doodgewoonste zaak van de we­reld Toch wordt in Oosterzee een schrede op een pad gezet, dat verstrekkende  con­sequenties kan hebben voor de ver­werking van de melk in Friesland. Het gemak, waarmee de No­vac nu investeert en de ruime afschrijving zonder dat de melkprijs wordt aangetast zijn een aanwij­zing, dat de kleine fabrieken in Friesland het moeilijk zullen krijgen. Het ontstaan van de Novac, die op een betrekkelijk schone lei een nieuw hoofd­stuk kan beginnen in de zuivelgeschiedenis, is mede te danken geweest aan de diplomatieke gaven van de heer Douna, die vandaag in Emmeloord afscheid neemt van zijn boeren en van de zuivel en die het rijk nu verder overlaat aan de heer H. Westenbrink, directeur van de fabriek in Blokzijl.

S. Douna directeur NOVAC, neemt afscheid na 50 jr. Zuivel - 1961

S. Douwna