De Melkweg, huis voor suiker, melk en popmuziek

Typisch Amsterdams

-

Johanneke Helmers

Het pakhuis aan de Lijnbaansgracht, waar nu de Melkweg is gevestigd herbergde suiker en melk voor het een uitgaanscenrum werd. Van suikerpakhuis, via melkfabriek naar multimediacentrum.

Suiker

In de 18de eeuw werd op de hoek Leidseplein/Lijnbaansgracht een suikerraffinaderij gebouwd, de Granaatappel. Suiker was een belangrijke bron van inkomsten voor de stad. Het ging dan ook goed met het bedrijf. In 1890 bouwde het een pakhuis aan de Lijnbaansgracht, de huidige Melkweg. Het gebied ligt op dat moment nog aan de rand van de stad, naast de Stadsschouwburg.

Pakhuis

De oude Schouwburg brandt af tijdens de bouw van het pakhuis, maar de brand slaat gelukkig niet over. De suikerfabriek zou graag het braakliggende terrein bij haar terrein betrekken, maar dit gaat niet door. De Stadsschouwburg wordt weer opgebouwd en staat nog steeds gebroederlijk naast de Melkweg. Er is zelfs sprake van verregaande samenwerking nu de Stadsschouwburg gaat uitbreiden richting Melkweg.

De Granaatappel overleefde de Eerste Wereldoorlog nauwelijks. Bovendien lag het gebied inmiddels midden in de stad, wat zeer onhandig was voor de handel. Op 16 september 1920 wordt de laatste zak suiker verwerkt. De raffinaderij sluit de deuren. Voor de arbieders is een afvloeiingsregeling geregeld en de directeuren krijgen functies bij de suikerraffinaderij Holland, het latere CSM.

Melk

Het pakhuis wordt in veilinghuis Frascati aan de Nes gekocht door de Onderlinge Vereeniging van Veehouders tot verkoop van zuivere koemelk (OVvV). Het pand werd betrokken bij een melkfabriek en gebruikt als stallingsruimte voor melkventerskarren. Lange tijd werd in Amsterdam met grachtwater aangelengde melk verkocht. De OvvV zette zich in voor zuivere melk, die gezonder, maar ook duurder was.

Centrale ligging

Voor de melkfabriek was de centrale ligging, die de suikerfabriek fataal werd, juist ideaal. Zo kon de melk snel naar alle uithoeken worden verspreid. Met de verbeterde koelingsmethoden en de langere houdbaarheid van melk werd de ligging van de distributiepunten echter minder belangrijk. Een fusie met het grote bedrijf Melkunie maakte verhuizing helemaal een logische beslissing. De gemeente verwierf de gebouwen in ruil voor een terrein aan de Joan Muyskenweg. In april 1969 werd de fabriek ontmanteld.

Popmuziek

Plannen voor een parkeergarage op het terrein gingen niet door. Amsterdam had het niet meer zo op sloop. Er werd dus een aantal tijdelijke vergunningen uitgegeven voor culturele activiteiten in het oude pakhuis. In 1968 werd de ruimte aan de Weteringsschans van de Vrije Gemeente omgedoopt tot Paradiso en kwam er een jeugdhonk aan de Prins Hendrikkade, Fantasio geheten. Deze locaties waren erg populair en vooral Fantasio trok veel bezoekers. Deze locatie werd omgedoopt tot Kosmos en bier en cola werden er niet meer geschonken. Ook popconcerten werden afgeschaft. Toch bleef het een populaire trekpleister, vooral voor toeristen.

Melk weg, jongeren erin

De gemeente besefte dat er meer jeugdfaciliteiten moesten komen en gaf weer een tijdelijke vergunning af voor projecten in het pakhuis aan de Lijnbaansgracht. Na weer een korte leegstand kwam in 1971 de langverwachte toestemming tot permanente huur. De melk was voorgoed weg.

De Melkweg hield allerlei activiteiten, die enorm populair waren. In de 80er jaren was de hippiesfeer van het pand echter niet langer waar de jongeren om vroegen. Voor het eerst liepen de bezoekersaantallen terug. Grondige verbouwingen en reorganisatie waren nodig om het te maken tot wat het nu is: een populair uitgaanscentrum met tentoonstellingsruimte, bioscoop, café-restaurant en een paar theaterzalen.

Geraadpleegde literatuur

Suiker, melk en popmuziek
Catharina Th. Bakker
Stichting Melkweg 1995

   Geen frame - ga naar - www.zuivelhistorienederland.nl