#Fr.a/2020-10-02

friesland

Delfstahuizen C.Z. De Eendracht 1899 - 1965

 Delfstrahuizen - achterzijde - zuivelfabriek  ca. 1937                                                                                                                Bron: 40 jr. FRICO  - 1938

 Delfstrahuizen - achterzijde - zuivelfabriek  jaren 50 /60                                                                                           Bron: Zuivelzicht  1988 (De Wit)

https://tjongervallei.nl/de-glorietijd/

De glorietijd

De verwerking verliep voorspoedig en in 1904 werd toegetreden tot de Frico. Enige jaren later wordt ook hier de Cheddar- en Chessire-kaas bereid. In 1914 ontstond een crisis in de coöperatie, verscheidene leden willen een coöp. graanmalerij gaan stichten in de zuivelfabriek. Na stemming onder de boeren bleek de meerderheid toch op de oude wijze door te willen gaan. Het had zeer weinig gescheeld of de zuivelfabriek was een graanmalerij geworden.

In 1916 volgde de eerste omvangrijke verbouwing. Onder andere werd het laboratorium, het markante gebouw, dat op nog geen meter afstand van de vaart werd gebouwd.

In 1918 overleed de voorzitter J .A. Nieuwenhout aan de Spaanse griep. Zijn opvolger werd J .H. Akkermans. In 1925 was het jubileumfeest met o.a. de opvoering van het toneelstuk “De sulveren skeaven” .

Op 16 januari 1934 kwam de direkteur Jan Nieuwenhout te overlijden, zijn opvolger werd H.W. Bosman. In 1937 volgde opnieuw een grote verbouwing en nieuwbouw. Er werd een nieuw pekellokaal achter het kaaspakhuis gebouwd en tevens het poederlokaal aan de noordkant van de fabriek, achter de machinekamer en schoorsteen.

Rond 1939 werd voor het eerst de grens van 10 millioen kg. melk overschreden. In ditzelfde boekjaar werd ook een belangrijke verbouwing en uitbreiding gedaan, waar een bedrag van f 43.000, – mee was gemoeid. Het 40-jarig jubileum werd zeer bescheiden gevierd, met het oog op de Duitse overheersing. De productie liep in de oorlogsjaren dramatisch terug, in 1944-1945 fungeert de fabriek als gaarkeuken. Niet alleen de plaatselijke bevolking, maar ook talrijke Joodse- en andere onderduikers konden mee profiteren.

In 1952 vertrok J.S. Akkerman als voorzitter. Zijn opvolger was P. Dijkstra uit Echten, die op zijn beurt werd opgevolgd door Jouke de Haan. De laatste voorzitter was Jan Bijker uit St. Johannesga. Hij heeft slechts een half jaar als voorzitter gefungeerd tot de sluiting in oktober 1965.

* de tekst is vrij totstandgekomen, interpreterend naar deel 1 en 2 van Tusken Tsjukemar en Tsjonger samengesteld door L. van der Weide en K. Schippers. De boeken zijn nog beperkt aanwezig bij de receptie.

https://tjongervallei.nl/ontstaan-zuivelfabriek/

Ontstaan zuivelfabriek

Vlak voor de eeuwwisseling (1900) was de situatie in deze contreien niet erg rooskleurig. De turfwinning had veel arbeiders aangetrokken, maar kreeg in die periode concurrentie van de steenkolenwinning. De armoede en werkeloosheid waren groot en er heerste onrust. Veel arbeiders verruilden de turfwinning voor het boerenbedrijf. Er ontstond hoe langer hoe meer behoefte aan een coöperatieve zuivelfabriek. De gedachte van een coöperatie paste goed in de gedachtegang van de meeste boeren die vroeger arbeider waren geweest.

Zuivelfabriek Utingeradeel

In mei en november 1899 waren er een tweetal vergaderingen onder leiding van dhr. Veeman. Als deskundige werd J. Kuperus, direkteur van de zuivelfabriek te Akkrum geraadpleegd. Tijdens de laatste vergadering werd besloten tot de oprichting van, ,De Eendracht”. De akte van oprichting passeerde 22 november 1899 voor notaris Spannenburg. De familie Kerstma uit Leeuwarden werd benaderd voor de verkoop van een stuk grond, gelegen aan de Pier Christiaanvaart.

De koop ging door en de coöperatie werd eigenaar van een uiterst gunstig gelegen perceel. In het voorjaar van het jaar 1900 werd begonnen met de bouw. De aannemers waren J.F. Schreur en A.P. Mulder, architekt was L.H. v.d. Hoeff. Op 18 oktober 1900 werd de eerste melk aangevoerd en voor gemeenschappelijke rekening verwerkt. De Coöp. Zuivelfabriek “De Eendracht” was een feit. In 1900 bediende de fabriek 21 boerenbedrijven J .A. Nieuwenhout, W.K. Visser, M. Peereboom, C. Vaartjes, H. van Eijck, W. Huitema, S. Leffertstra, A. Kroondijk, H. Jonkman, Joh. Dijkstra, S. Akkerman, G. Muurling, wed. J. Kraak, H. de Roos, F. Wind, G. Kraak, L. Pen, H. Schippers, W. van Nierop, K. van Ommen, J.K. de Jong.

De coöperatie kende een bestuur en een beheerder/directeur. De eerste directeur was Jan Nieuwenhout, hij diende de coöperatie 34 jaar. Het oprichtingsbestuur bestond uit Voorzitter: J.A. Nieuwenhout (niet te verwarren met de directeur), secretaris: W.K. Visser, bestuurslid: J.J. Bos en H. Jonkman, commissarissen: C. Vaartjes, S. Spannenburg, M. Peereboom, H. de Roos.

* de tekst is vrij totstandgekomen, interpreterend naar deel 1 en 2 van Tusken Tsjukemar en Tsjonger samengesteld door L. van der Weide en K. Schippers. De boeken zijn nog beperkt aanwezig bij de receptie.

https://tjongervallei.nl/een-nieuwe-bestemming/

Een nieuwe bestemming

In 1981 wordt de fabriek gesplitst, namelijk het poederlokaal en het grote kolenhok met de daarbij behorende grond en de rest van het perceel. Het grote poederlokaal werd verbouwd en vond bestemming als woning voor de fam. Kraak.

Men startte onder de naam “Reparatiebedrijf De Mar” en men kan bij dit bedrijf terecht voor de meest uiteenlopende werkzaamheden op het gebied van metaal, landbouw en autoreparaties.

Eén gedeelte had nu eindelijk een goede bestemming. Het andere deel werd verkocht aan dhr. Bakker uit Urk. Bakker, die tevens visser was op een Urker kotter, verkocht op zijn beurt zijn gedeelte in 1986 aan de fam. Wels uit Drachten, die de zaak grondig verbouwde en er een rekreatiebedrijf in begon onder de naam “De Tjongervallei”.

* de tekst is vrij totstandgekomen, interpreterend naar deel 1 en 2 van Tusken Tsjukemar en Tsjonger samengesteld door L. van der Weide en K. Schippers. De boeken zijn nog beperkt aanwezig bij de receptie.