Naar gegevens

  Naar tekst

NvhN 1938-05-02 - Rolde - 25 jr. Jubileum van dir. Gerrits

▲ Tekst Balloo

▲  Gegevens Balloo

Bron: Boek Balloo "Het mag mij nog heugen"  Gerbe Buist

Uitgave Stichting Het Drentse Boek 1986, blz. 93 - 96

Boterfabriek

In het hoofdstuk over de landbouw is beschreven hoe de boeren inzagen dat zij tot een verbetering van de boterkwaliteit en een bundeling van de boteraf­zet moesten komen. In navolging van andere dorpen kwamen de Balloër boeren daarom met het plan een coöperatieve zuivelfabriek op te richten. Sa­men met de boeren van Nijlande en Eldersloo werd op 2 mei 1898 ten over­staan van notaris van Wijk uit Assen de coöperatieve zuivelfabriek "De Drie Eenheid" opgericht.

Om de zuivelfabriek te stichten mocht maximaal fl. 2.500,-- worden geleend. De zeven bestuursleden van de vereniging waren daarvoor persoonlijk aan­sprakelijk en de lening moest binnen 15 jaar worden afgelost.

Leden

De kersverse coöperatieve vereniging telde 26 leden uit Balloo, 4 uit El­dersloo en 9 uit Nijlande. Deze waren verplicht om een aandeel van fl. 25,-­ per koe in de verenigingskas te storten als dat door het bestuur nodig werd geacht. Bovendien moesten de leden hun melk aan de fabriek leveren om de­ze voor gemeenschappelijke rekening tot boter te laten bereiden. Zij moch­ten niet langer zelf karnen. Leningen moesten binnen 15 jaar worden afge­lost. De vereniging is in principe voor 20 jaar opgericht en mocht in elk geval niet worden ontbonden voordat de leningen waren afbetaald. De eerste bestuursleden waren Boele Boelens, Berend Bos, Roelof  Popken en Jan Grit uit Balloo, Roelof Huizing en Roelof Smeenge uit Nijlande en tenslotte Jan Beijering uit Eldersloo.

Bouw

Op 23 mei 1898 vond ten huize van E. Weggemans te Deurze de uitbesteding van de bouw plaats. Aangezien de laagste inschrijving nog ver boven de ge­raamde 400 gulden lag werd de bouw van de zuivelfabriek niet gegund. Later gaf men deze opdracht aan de heer Lanjouw uit Eext. Op 12 juni werd Hendrik Schuring uit Hijken uit 17 sollicitanten tot direc­teur benoemd. Hij kwam in de kost bij de voorzitter Boele Boelens. Op 6 augustus begon de handkrachtfabriek te draaien.

Succesvolle start

De start was succesvol. In de Drentse en Asser Courant van 5 november 1898 lezen we dat het bestuur zeer tevreden was over het werk van directeur Schu­ring en dat men zijn salaris met één gulden per week verhoogde. Ook ver­hoogde men het loon van de arbeider. We lezen verder dat de melkprijs op 4 cent per liter werd bepaald en dat de fabriek ruimschoots kon bestaan. Volgens de verslaggever zei het bestuur met enige spijt "hadden wij maar eerder een fabriek opgericht".

In 1899 werd ongeveer 359.000 liter melk verwerkt.

Tot 1908 was de fabriek lid van de Bond van Coöperatieve Zuivelfabrieken in Drente. En het was uit handen van deze Bond dat een afgevaardigde van de handkrachtfabriek Balloo op 24 juni 1905 een diploma met beloning ont­ving als blijk van waardering voor het resultaat in Balloo (Drentse en Asser Courant).

▲  

Jaarverslag

Via de Drentse en Asser Courant is ook een financieel jaarverslag bewaard gebleven. In de krant lezen we namelijk: Balloo 12/5/1911 - In de gisteravond gehouden vergadering van aandeelhou­ders der coöperatie zuivelfabriek "De Drie Eenheid" alhier werd door den secretaris, den heer B. Bos rekening en verantwoording gedaan van het afge­lopen dienstjaar.

Verwerkt werden 417.433 liters melk, waaruit geproduceerd werd 14.745 kg boter of van 28,31 liter 1 kg. Voor 1 kg boter was 0,64 liter minder nodig dan het voorgaande jaar. Voor de boter werd ontvangen fl. 18504,76. De ont­vangsten bedroegen fl. 18589,46; de uitgaven fl. 18534,82, zodat het batig saldo fl. 54,64 bedroeg.

Tot leden van de kascommissie belast met het nazien der boeken, werden ge­kozen de heeren B. Boelens, J. Grit en Joh. Schutrup. Boelens, B. Bos en R. Smeenge werden met algemeene stemmen herkozen. Alle genoemde hee­ren namen de benoeming aan. Verder werd besloten door de aanwezigen om 't bestuur te machtigen om als lid van het Botercontrolestation toe te treden. Hierna sloot de voorzitter, de heer H. Boelens de vergadering.

Centrifuge

In de Drentse en Asser Courant van 17 september 1900 wordt vermeld dat in de boterfabriek een tweede centrifuge is geplaatst. De centrifuges werden door draaiers met handkracht voorbewogen. Oude ingezetenen kunnen zich nog een aantal personen herinneren die deze zware arbeid hebben verricht.

Draaiers uit Nijlande waren Berend Tjas en Pieter Oosterhof. Uit Balloo zouden Geert Huizing en Arend Meinen dit werk hebben gedaan. De melk werd door de melkboer bij de boeren opgehaald en naar de fabriek ge­transporteerd. Na bewerking kregen zij de afgeroomde melk weer terug. In Balloo is Hendrik Mulder onder meer melkboer geweest. 1 x per 14 dagen kregen de boeren melkgeld. Dit werd eerst gewoon per liter betaald, maar later was het bedrag mede afhankelijk van het vetgehalte van de melk.

Directeurswoning

De directeur had aanvankelijk kost en inwoning bij een van de boeren in Bal­loo.

▲  Knipsels CZ, Balloo

Op 2 april 1902 koopt de vereniging Coöperatie zuivelfabriek "De Drie Eenheid" van Jan Deenen een huis met enig bouwland (huidige woning van Hidding). Dit huis dient voortaan als directeurswoning. In totaal heeft de coöperatieve boterfabriek vijf verschillende directeuren gekend. Hendrik Schuring is al spoedig opgevolgd door Westerhof. Deze ruimt het veld voor J. Kremer, die op zijn beurt in 1904 weer is opgevolgd door H. de Jonge. De laatste directeur is dhr. Gerrits geweest.

Einde

Hoewel de boterfabriek aanvankelijk goed draaide, was de kwaliteit uit de kleine handkrachtfabriekjes nog niet al te best. Pasteuriseren van de room was er niet mogelijk en de kwaliteit van de melk liet vaak nog veel te wensen over. De oplossing van deze problemen lag in een zekere concentratie van de verwerking in grotere door stoomkracht gedreven fabrieken. De oprich­ting van zulke stoomzuivelfabrieken in Rolde en Assen betekende het einde van de handkrachtfabriek in Balloo. In 1913 wordt het productieproces in deze fabriek stil gelegd en gaat de melk voortaan naar Assen en Rolde. On­danks de grotere afstand prefereerde een aantal boeren de zuivelfabriek in Assen boven de Rolder fabriek, omdat die een betere prijs voor de melk zou betalen.

Verkoop

De Drentse en Asser Courant van 17 januari 1913 meldt dat 's avonds om 7 uur ten huize van kastelein E. Hommes te Rolde op verzoek van het bestuur van de boterfabriek publiek worden verkocht:

a. de fabriek op afbraak, ingezet op fl. 300,-­

b. huis, zijnde de nieuwe directeurswoning, en erf te Balloo, ingezet op fl. 1.020,-­

c. bouwland Brinkakkertje bij Grit ingezet op fl. 155,--­

Volgens dhr. Berkepies uit Rolde is de kap van de melkfabriek in zijn geheel op karren naar de Asserstraat vervoerd en door Emmink op het dak van zijn huis gezet.

  Naar Knipsels

   Geen frame - ga naar - www.zuivelhistorienederland.nl